Τα θέματα που κυριάρχησαν, σύμφωνα με τα διεθνή ΜΜΕ, αφορούσαν τα γνωστά ανοικτά μέτωπα της περιοχής. Σε ότι αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έδειξε να ευθυγραμμίζεται με την πάγια θέση του Ομπάμα πως αφορμή για ένα στρατιωτικό πλήγμα θα αποτελέσει «η ανάπτυξη πυρηνικού όπλου από το Ιράν». Πρόκειται για τοποθέτηση αρκετά διαφορετική από την περυσινή του, βάσει της οποίας ακόμα και ο εμπλουτισμός πλουτώνιου εθεωρείτο απειλή για το Ισραήλ.
Επίσης, ο Ομπάμα παρουσιάστηκε ως σταθερός σύμμαχος του Ισραήλ απέναντι στους κινδύνους που αντιμετωπίζει, ενώ κατά την ομιλία του μπροστά σε ακροατήριο νέων Ισραηλινών, που πήρε τον χαρακτήρα «ερωτικής εξομολόγησης» (σχέσεις αιωνιότητας ΗΠΑ - Ισραήλ), απηύθυνε έκκληση προς τους Ισραηλινούς να προχωρήσουν την ειρήνη με τους Παλαιστίνιους υιοθετώντας με θέρμη το παλαιστινιακό αίτημα για την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους! Στο ζήτημα της Συρίας, οι ανταποκρίσεις των διεθνών ΜΜΕ δεν αναφέρονται ιδιαίτερα. Άρα πρέπει να ήταν το κύριο θέμα που απασχόλησε τις δύο πλευρές.
Πάντως, από τα αποτελέσματα αυτής της επίσκεψης, το πιο ορατό στοιχείο, που γύρω του περιστρέφονται όλες σχεδόν οι αναλύσεις, αφορά τη «συγγνώμη» του Ισραήλ προς την Τουρκία. Λέγεται, πως ο αμερικανός πρόεδρος έπεισε τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου να τηλεφωνήσει στον Τούρκο πρωθυπουργό και να απολογηθεί για «επιχειρησιακά λάθη» των Ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων που οδήγησαν στο θάνατο εννέα Τούρκων ακτιβιστών, οι οποίοι επέβαιναν του τουρκικού πλοίου Μαβί Μαρμαρά, στις 31 Μαΐου του 2010. Μάλιστα, η τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ των δύο πρωθυπουργών έγινε υπό το βλέμμα του αμερικανού προέδρου!
Σίγουρα είναι μια εξέλιξη που έχει τη σημασία της και ενδεχόμενα να αποτελεί και προπομπό και άλλων ανάλογων κινήσεων, οι οποίες θα φανούν στο άμεσο μέλλον.
Η επαναπροσέγγιση Ισραήλ και Τουρκίας, που καταγράφει αυτή η κίνηση, φαίνεται να έχει προετοιμαστεί προσεκτικά εδώ και καιρό με μεσολαβητή την Αίγυπτο. Προσεκτικά και μυστικά, γιατί συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά. Πάντως, λίγες ημέρες νωρίτερα, ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν είχε φροντίσει να «διευκρινίσει» τις προηγούμενες σκληρές δηλώσεις του περί σιωνισμού, οι οποίες είχαν αναγκάσει ακόμη και τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζον Κέρι να τις αποδοκιμάσει δημοσίως στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα.
Ανάλογους ελιγμούς φαίνεται να έκανε και ο Νετανιάχου, προκειμένου να ικανοποιήσει, στο μέτρο του δυνατού, τους όρους της Άγκυρας για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων, χωρίς ωστόσο να αποκηρύξει την τότε στάση του Τελ Αβίβ, αποδίδοντας τα όσα έγιναν σε «επιχειρησιακό λάθος» (operational error). Για την ώρα, πάντως, το μόνο δεσμευτικό για το Ισραήλ φαίνεται να είναι η καταβολή αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων, αν και υπάρχει κάποια διαφωνία στα ποσά.
Η επαναπροσέγγιση Άγκυρας - Τελ Αβίβ, πέρα από προβληματισμό που προκαλεί σε πολλές πρωτεύουσες, είναι φανερό πως πρέπει να αποτελούσε σταθερή επιδίωξη των αμερικάνων ιμπεριαλιστών σε μια περίοδο που η κρίση στη Συρία είναι σε πλήρη εξέλιξη, οι διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη βρίσκονται σε κρίσιμο στάδιο και η κινητικότητα στα «ενεργειακά» της Ανατολικής Μεσογείου είναι έντονη. Αν σε αυτά προσθέσουμε και την αστάθεια των καθεστώτων που διαδέχθηκαν τις «αραβικές ανοίξεις», διαμορφώνεται ένα εξόχως εκρηκτικό πλαίσιο. Όλα αυτά λοιπόν παίζουν. Ωστόσο, η σημασία τους, τη δεδομένη στιγμή, δεν πρέπει έχει την ίδια βαρύτητα σε ότι αφορά τις προτεραιότητες των αμερικάνων ιμπεριαλιστών.
Αρκετές προσεγγίσεις θεωρούν ότι ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την εξέλιξη παίζουν τα ενεργειακά: οι ΑΟΖ και οι αγωγοί. Και αυτό ενισχύθηκε όχι μόνο από τις πρώιμες θριαμβολογίες του τουρκικού τύπου που χαρακτήριζαν τη «συγνώμη» του Ισραήλ, «νίκη» της Τουρκίας, αλλά και από το γεγονός, ότι η Άγκυρα θέτει πλέον πιο ανοικτά το ζήτημα τόσο για τη κυπριακή ΑΟΖ, όσο και για αυτό καθαυτό το καθεστώς του νησιού μετά τις τελευταίες εξελίξεις στην Κύπρο.
Ως προς αυτή τη προσέγγιση, ωστόσο, διατυπώνονται εντελώς βάσιμες αντιρρήσεις. Το Ισραήλ, σε ότι αφορά την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αερίου που αφορούν τη δική του ΑΟΖ, την μελετά έξω από αγωγούς. Όχι μόνο γιατί ένας αγωγός διαμέσου Τουρκίας θα το δέσμευε στρατηγικά με μια χώρα οι αντιδράσεις της οποίας είναι συχνά απρόβλεπτες, αλλά γιατί ο τομέας του υγροποιημένου αερίου (LNG) του προσφέρει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Άλλωστε, στο ισραηλινό σχέδιο, η Κύπρος θα αποτελεί τερματικό σταθμό LNG. Πάντως, και σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ζαν-Λουπ Σαμαάν, αναλυτή της Ακαδημίας Άμυνας του ΝΑΤΟ, «δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι το Ισραήλ είναι πρόθυμο να υποχωρήσει στη συνεργασία του με την Κύπρο εξαιτίας της τουρκικής στάσης»
Μάλλον ο πιο σοβαρός από τους λόγους που οι δύο χώρες αποφάσισαν «να λιώσουν τους πάγους» είναι η κρίση στη Συρία και δευτερευόντως το Ιράν, απέναντι στο οποίο οι σχέσεις της Τουρκίας έχουν επιβαρυνθεί λόγω της σκληρής στάσης της κατά του Άσαντ.
Αφού, λοιπόν, η Τουρκία εκ των πραγμάτων έχει αναδειχθεί σε βασικό μοχλό της πολιτικής των ιμπεριαλιστών στο Συριακό, είναι φυσικό οι ΗΠΑ να επιδιώκουν η νέα κατάσταση που θα δημιουργηθεί να είναι προϊόν μίας τουρκο-ισραηλινής συνεννόησης και όχι μιας τουρκο-ρωσικής, όπως διαφαινόταν ότι μπορεί να εξελιχθεί τους τελευταίους μήνες. Η ρωσική παρουσία στη Συρία παραμένει ισχυρή και ενεργή και με ουσιαστικές δυνατότητες παρέμβασης στις όποιες εξελίξεις διαμορφώσει η δυναμική των πραγμάτων. Οι βασικές και βάσιμες ανησυχίες των αμερικάνων ιμπεριαλιστών αφορούν την επόμενη μέρα της (αναμενόμενης) κατάρρευσης του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η αδυναμία ελέγχου της επόμενης ημέρας από την Ουάσιγκτον εξηγεί και την πολύ συγκρατημένη στάση της από οποιαδήποτε άμεση εμπλοκή της σε μια στρατιωτική επέμβαση (εκτός κι αν αναγκαστεί σε κάτι τέτοιο, όπως συνέβη στη Λιβύη λόγω των πρωτοβουλιών Γαλλίας και Βρετανίας). Ωστόσο, το παρασκήνιο γύρω από τη Συρία βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση. Η Γαλλία, σε συνεργασία με την Τουρκία και το Κατάρ, είναι ανοικτά υπέρ της άρσης του εμπάργκο όπλων, ώστε να εξοπλιστεί βαριά η «αντιπολίτευση» και να επιταχυνθεί η γρήγορη πτώση του Άσαντ. Οι Αμερικανοί είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Θέλουν να ελέγξουν πλήρως το ποιος εξοπλίζεται (ιδιαίτερα κάποιες ισλαμικές ομάδες, όπως η Αλ Νούσρα, που δεν είναι βέβαιο ότι μπορούν να ελεγχθούν στην συνέχεια). Στη φάση αυτή, είναι φανερό πως προτιμούν πιο έμμεσες προσεγγίσεις. Σε αυτή τη γραμμή φαίνεται ότι έχουν προσαρμοστεί και οι Βρετανοί. Είναι γεγονός πως σήμερα έχουν εμφανιστεί σημαντικές ρωγμές στο μέτωπο της αντιπολίτευσης, όπου οι ΗΠΑ στηρίζουν τον Αλ Χατίμπ, ενώ η Τουρκία και το Κατάρ πίεσαν, για να διοριστεί «μεταβατικός πρωθυπουργός» ο Γκασάν Χίτο, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στην Ουάσιγκτον. Πάντως, σύμφωνα και με όσα δήλωσε πρόσφατα ο Αλ Χατίμπ, η βασική ιδέα που εξετάζεται στο παρασκήνιο αφορά τους πυραύλους Patriot που έχουν εγκατασταθεί στην Τουρκία, ώστε να μπορούν να προστατεύσουν μελλοντικά και μια περιοχή-θύλακα εντός συριακού εδάφους που θα ελέγχεται από την αντιπολίτευση.
Σήμερα λοιπόν η Ουάσιγκτον εργάζεται σκληρά προκειμένου να διασφαλίσει τον συντονισμό μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων –Τουρκία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Ιορδανία, στις αντικρουόμενες πολιτικές των οποίων χρεώνει τον κίνδυνο να διαλυθεί η συριακή αντιπολίτευση. Και απ΄ ότι φαίνεται, η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο σε αυτό τον συντονισμό.
Ωστόσο, αυτό που πέτυχε η Ουάσιγκτον με την επίσκεψη Ομπάμα στο Ισραήλ –κατά την άποψη παρατηρητών των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων– εκτιμάται πως αποτελεί ένα είδος συγκόλλησης του τουρκοϊσραηλινού άξονα και όχι μια στέρεα επανασύστασή του στα επίπεδα που είχε σφυρηλατηθεί με την υπογραφή της συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας το 1997.
Από μια γενικότερη άποψη, θα μπορούσε να πει κανείς πως έχουμε μια νέα επαναπροσέγγιση από πλευράς αμερικάνων ιμπεριαλιστών όλου του «πακέτου» των ζητημάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης Μ. Ανατολής. Και σίγουρα η «συγγνώμη» του Ισραήλ προς την Τουρκία δεν είναι μια απλή διευθέτηση διπλωματικής παρεξήγησης. Βέβαια, το πώς θα συσχετιστεί με την κατάσταση στην περιοχή και το πόσο θα επιδράσει στις ισορροπίες που διαμορφώνονται στα πλαίσια των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και στους πολέμους που σχεδιάζονται ενάντια στους λαούς, θα φανεί σύντομα.
Χ.Β
